Ο ΤΡΑΝΟΣ ΜΑΣ

Πριν μισό αιώνα και βάλε -όταν ήμουν παιδί- ήταν πολύ πιο εύκολο να προσδιορίσει κανείς, στην Κοζάνη, τι ήταν ο ΤΡΑΝΟΣ με το... μυστηριώδες κύρος. Ήταν ο άντρας, ο σύζυγος-πατέρας, ο επικεφαλής της παραδοσιακής ελληνικής οικογένειας, ο αδιαμφισβήτητος αρχηγός της. Ήταν αυτός που έπαιρνε τις αποφάσεις, αυτός, που είχε την καθολική ευθύνη για όλα τα θέματα της οικογένειας. Ήταν αυτός, που εκπροσωπούσε την οικογένεια στον έξω κόσμο και αγωνιζόταν σκληρά για να τη θρέψει.
Στη δεκαετία του ’60, μεταβατικό στάδιο επαναπροσδιορισμού των οικογενειακών ρόλων, ο δικός μας ΤΡΑΝΟΣ δεν αποτελούσε εξαίρεση. Δεν τον θυμάμαι, άλλωστε, ποτέ να μας αλλάζει πάνες, ούτε να στρώνει κρεβάτια. Παιδί της κατοχής... τράνεψε στα Ηπειρώτικα, πριν καν νιώσει την ξενοιασιά της παιδικής ηλικίας, με λιγοστό φαΐ και κάποτε δυσεύρετο. Ψήθηκε από μικρός στον καθημερινό μόχθο κι ωρίμασε με τον ιδρώτα του προσώπου του. Τα χέρια του «χρυσά»! Η επιτομή του πολυτεχνίτη, που έφτιαχνε από χαλασμένα ποδήλατα μέχρι... διώροφο σπίτι. Με δημιουργικό πείσμα, έφτιαχνε ολομόναχος μπετά, σοφάδες, κουφώματα, δάπεδα, σκάλες, ηλεκτρικά, υδραυλικά, στέγες, ξύλινες & μεταλλικές κατασκευές κ.α. Τόσο για μας, όσο και για συγγενείς και φίλους.

Τις περισσότερες ώρες ο ΤΡΑΝΟΣ έλειπε σ' ένα περίεργο μέρος, που λεγόταν «δουλειά». Το μέρος αυτό -που οι μεγάλοι το έλεγαν και «Μηχανική Καλλιέργεια»- τον έκλεβε από το σπίτι μας όλη την ημέρα. Συχνά - πυκνά και ολόκληρες εβδομάδες. Μερόνυχτα ολόκληρα... μακρυά, στα όρη και στ΄ άγρια βουνά, ανάμεσα σε λύκους και αρκούδες. Παρέα με τον Τηλέμαχο, τον Μπουράκη, τον Δεμπερδιμίδη, τον Χιώτη κ.α. Εποχές ανάπτυξης των υποδομών του πρωτογενή τομέα της Δυτικής Μακεδονίας, με αρδευτικά, φράγματα, γεωτρήσεις κ.α. «Υπηρεσίες Εγγείων Βελτιώσεων».

Τα βράδια, όταν έμπαινε στο σπίτι, κουρασμένος και αποκαμωμένος από τον μόχθο όλης της ημέρας, λες κι ερχόταν η άνοιξη! Άλλαζε όλη η ατμόσφαιρα, γέμιζε ο χώρος θετική ενέργεια! Ήταν η ώρα για το βραδινό φαγητό, που το συνόδευε ένα ποτήρι κρασί, δικής του παραγωγής και ένα σαγηνευτικό, αυτοσχέδιο παραμύθι με τον Τζαμαλή, ή τον Αλή και τον Βελή σε διαδοχικά επεισόδια. Πολύτιμες, ποιοτικές οικογενειακές στιγμές.

Σε μια εποχή δύσκολη, σκληρή, μπρουτάλ ήταν κοινά αποδεκτό ο κάθε ΤΡΑΝΟΣ να κρατάει τα παιδιά σε κάποια συναισθηματική απόσταση και να φαντάζει βαρίσκιωτος, δεσποτικός. Χωρίς πολλές... διαχυτικότητες, πάντα αυστηρός, απαιτητικός, άτεγκτος. Αλλά συγχρόνως αυθεντικός, έντιμος, δίκαιος, ειλικρινής και ανιδιοτελής. Θυμάμαι, χαρακτηριστικά, τη στιγμή της ανακοίνωσης των αποτελεσμάτων, των εισαγωγικών εξετάσεων, από το Δημοτικό στο Βαλταδώρειο Γυμνάσιο. Ο ΤΡΑΝΟΣ μας δεν πανηγύρισε, ούτε είπε μπράβο. Δεν άνοιξε καν το στόμα του. Ίσως το θεωρούσε αυτονόητο. Ίσως, προσπαθούσε να  κρύψει τη χαρά του, που δεν τον ντρόπιασα. Ίσως… ίσως σκεφτόταν το… ποδήλατο, που μου είχε «τάξει». Μόνο όταν φτάσαμε στο σπίτι είπε: «Ωραία, τώρα να τους δείξουμε ποιοι είμαστε»!

Μεγαλώνοντας, τα λιγοστά… χάδια αποτέλεσαν παρελθόν. Μπήκα στην εφηβεία. Στην εποχή των προσωπικών επαναστάσεων. Αναπόφευκτα, ένιωσα αποπνικτικά, αμφισβητώντας τα στρατιωτικά… κουρέματα, τις βαρετές… «επισκέψεις», τον κοινωνικό συντηρητισμό, τη μονολιθικότητα των απόψεων και γενικά το ασφυκτικό πλαίσιο της πατρικής εξουσίας. Η επικοινωνία μεταξύ μας, σχεδόν, χάθηκε. Ατέλειωτες διενέξεις και καβγάδες, σε όλα τα επίπεδα, ανάμεσα στα συρματοπλέγματα του «πρέπει» και του «νορμάλ».

Όταν έφυγα για σπουδές, αναρωτιόμουν αν υπήρχε ποτέ η πιθανότητα να αλλάξει ο ΤΡΑΝΟΣ μας, να βάλει λίγο νερό στο κρασί του, να … καταλάβει, επιτέλους. Τελικά, μετά από χρόνια, παρατηρώντας προσεκτικότερα τη διαδρομή του - τι ειρωνεία - εγώ ήμουν αυτός που … κατάλαβε! Συνειδητοποίησα περίτρανα από που ξεκίνησε και πού έφτασε! Κατανόησα πόσο πολύτιμος ήταν, όχι μόνο για μας, αλλά και για πολλούς άλλους ακόμη…

Οραματιστής ενός δικαιότερου κόσμου και παράλληλα ακάματος εργάτης, ο ΤΡΑΝΟΣ μας, δούλεψε 50 χρόνια σκληρά, 12 και πλέον ώρες τη μέρα. Δεν διάβασε ποτέ τους κλασικούς, ούτε είδε αυθεντικά θεατρικά έργα. Πρακτικό μυαλό, χωρίς πολλά - πολλά λόγια, «έπεα πτερόεντα», μας δίδαξε με την προσωπική του στάση, πώς να μαθαίνουμε και να δημιουργούμε, πως να αντέχουμε στις αναποδιές, πως να πορευόμαστε με ψηλά το κεφάλι, ελεύθερα, περήφανα, χωρίς να φιλάμε «κατουρημένες ποδιές» και χωρίς να καταπατούμε το δίκιο των άλλων.

Μας δίδαξε, ότι δεν υπάρχει «δεν μπορώ», αλλά «δεν θέλω», ότι πρώτα η δουλειά και «παράδες… όποτε», ότι κάποιες «ουσίες»  σκοτώνουν, ότι το «κουμάρο» είναι αρρώστια, ότι την καλοσύνη κάποιοι την εκμεταλλεύονται, αλλά στο τέλος πάλι κερδισμένος είσαι, ότι η προσωπική ευτυχία πραγματώνεται μόνο μέσα από την οικογενειακή και ότι μετά την οικογένεια είναι οι φίλοι, που δεν αγοράζονται με όλα τα λεφτά του κόσμου, όπως ο Μανώλης Κόμπος, ο Γιάννης Χατζημπούγιας, ο Γιώργος Συντουκάς, ο συγχωρεμένος Γιώργος Φασνάκης  κ.α.… λεβεντιές καμαρωτές με... κανταδόρικη διάθεση!

Μας προετοίμασε για τον πραγματικό κόσμο και μας πρόσφερε, γενναιόδωρα, όλα όσα είχε στερηθεί, με τη βεβαιότητα πως η ζωή των επόμενων γενιών θα πήγαινε πάντοτε μπροστά, χωρίς πισωγυρίσματα. Και τώρα… τώρα που ξανάρθαν πάλι χρόνια δίσεκτα και μήνες οργισμένοι, τώρα στα γεροντάματα, βάζει πάλι «πλάτη», κόντρα στον κατήφορο, που πήρε η ζωή όλων μας. Με… ηλεκτρονικό, πια, βηματοδότη στη σοφή καρδιά του, μας διδάσκει ξανά από την αρχή τις πραγματικές αξίες της ζωής, μπας και ξαναβρούμε το μέτρο και την περήφανη περπατησιά μας.

Τελειώνοντας, εκείνο που μου απομένει να προσθέσω σ’ αυτό το μικρό κείμενο, είναι ένα μεγάλο «ευχαριστώ». Ένα πολύ μεγάλο «ευχαριστώ», όχι λόγω βιολογικής σχέσης, αλλά για όλα όσα έκανε ο ΤΡΑΝΟΣ μας. Για όλες τις στιγμές, που μας χάρισε. Ένα τεράστιο «ευχαριστώ», γιατί μπορεί να μην ήταν πάντοτε όπως τον ήθελα, αλλά ήταν και συνεχίζει να είναι, πάντα εκεί. Δίπλα μας. Με το δικό του τρόπο. Τον ιστορικά αποτελεσματικό τρόπο, που, σε αντίθεση με την άποψη της πρώιμης νιότης μου, με κάνει να νιώθω … τυχερός και περήφανος!

Υ.Γ. (1) Συγχωρέστε με για το προσωπικό ύφος. Το επέτρεψε η... συναισθηματική ματιά.

Υ.Γ. (2) 11 Νοεμβρίου 2018. Τελικά, ποτέ δεν είμαστε έτοιμοι να αποχωριστούμε για πάντα τον γεννήτορά μας, όσο κι αν αυτό είναι νομοτελειακά αναπότρεπτο. Ποτέ τα χρόνια δεν είναι αρκετά –ακόμη κι αν είναι πολλά. Ούτε υπάρχει ποτέ η... «κατάλληλη στιγμή» για το ταξίδι στον... απάνω μαχαλά. Αντίο ΤΡΑΝΕ μας. Στο καλό να πας κυρ-Γιώργο μας. Σ' ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ για... ΟΛΑ. Κάποια μέρα θα τα ξαναπούμε...