ΟΙ ΤΣΟΥΛΗΘΡΕΣ ΤΗΣ… ΝΤΡΟΠΗΣ

—Τι 'ναι αυτά που κάνεις, παιδάκι μου; Δεν ντρέπεσαι λίγο; Πού νομίζεις πως βρίσκεσαι; Εδώ είναι Σχολείο!

Το παλιό 2⁰ Δημοτικό Σχολείο Κοζάνης
[Πηγή: http://2dim-kozan.koz.sch.gr]

Φθινόπωρο ήταν και τότε θαρρώ… Από 'κείνα τα πρώτα φθινόπωρα που πέρασαν κι έφυγαν χαράζοντας παντοτινά το χρόνο. Πρωτάκι πράμα στ’ Αϊ-Δημήτρη το παλιό Σχολειό, όταν μια ακροβατική κατάβαση, μια… γλίστρα πάνω στην κουπαστή της μαρμαρένιας σκάλας, κατέληξε άδοξα, παρά την άψογη προσγείωσή μου στο προαύλιο. Αναπάντεχα κι απρόβλεπτα κάποιος ξέμπαρκος… πρεσβευτής της μάθησης μού άστραψε ένα μεγαλοπρεπές χαστούκι μπροστά σε όλους τους συμμαθητές μου. Αιφνιδιάστηκα. Πήραν τα μάγουλα φωτιά και μούδιασε ο λογισμός! Φόρτωσα… Όχι τόσο από τον πόνο, ούτε από την υφέρπουσα μοχθηρία που διέκρινα στα μάτια του, όσο από την προσβολή και την δημόσια ταπείνωση. Και δεν άνοιγε κι αυτή η γη να με καταπιεί! Με κομμένη την ανάσα, καταντροπιασμένος –πλην όμως άδακρυς– τόλμησα να ψελλίσω:

—Μα, κύριε… όλοι έτσι κατεβαίνουμε… σε κάθε διάλειμμα...

—Πάψε, αναιδέστατε! Μην το ξανακάνεις ποτέ αυτό, μ’ ακούς; Ποτέ! Πώς λέγεσαι;

—Κύριε… δεν ήξερα ότι…

—Αρκετά! Πώς λέγεσαι, ρώτησα; Μήπως θέλεις να σε πάω στον Διευθυντή να μάθεις; Έεε;

[Πηγή: http://2dim-kozan.koz.sch.gr]

Αυτό ήταν. Γέμισε η ψυχή μου… γρατζουνιές! Έκτοτε, ακολουθούσα αγόγγυστα την πεπατημένη φαρδιά σκάλα, κάθε που μυριζόμουνα κάποιον κουστουμαρισμένο… μπελά να προαυλίζεται ή να παρακολουθεί αθέατος από το παράθυρο του γραφείου. Συνταγή… «λάθ(ρ)ε βιώσας» κόντρα στα χρηστά ήθη του… παιδαγωγικού ρεπερτορίου της εποχής! Και στο σπίτι τσιμουδιά… μούγγα… Μην έχουμε κι άλλα... Κι ύστερα από μήνες λιγοστούς ήρθε με ορμή η άνοιξη κι άξαφνα όλα άλλαξαν. Όλα σκοτείνιασαν. Το καλλιμάρμαρο στολίδι της πόλης, στις 3 του Μάρτη του 1967, έγινε στάχτη και μπούρμπερη μετά από κάποια ανεξέλεγκτη πυρκαγιά στα σωθικά του, ενώ λίγες μέρες αργότερα ξεπρόβαλλαν ολούθε τα αναθεματισμένα... «όρνια» της χούντας. Κάπως έτσι δραπέτευσαν εκείνοι οι ανταριασμένοι μήνες και μοιραία την κατοπινή σχολική χρονιά βρέθηκα, εκών άκων, «εκτοπισμένος»(!) σε άλλα μαθητικά λημέρια, τα οποία δυστυχώς, ή μάλλον… ευτυχώς, δεν διέθεταν μαρμάρινες… τσουλήθρες.

Ήταν η πρώτη μου δημόσια συνάντηση με τη χαμένη αξιοπρέπεια. Η πρώτη φορά που εναπόθεσα την αξιοπρέπεια μου στα αγκαθωτά πλοκάμια ενός εκπαιδευτικού συστήματος απολύτως πεπεισμένου για την αιτιώδη συνάφεια ανάμεσα στην κακοποίηση και τον εξευμενισμό των ηθών. Ακολούθησαν κι άλλες. Πολλές… καθότι τα αίματα τότε κόχλαζαν «σα λάβα πυρωμένη», ενώ η κυνική «εργαλειοποίηση» της τιμωρίας και προ πάντων της ντροπής συνιστούσε όχι το έσχατο, μα το βασικό μέσο επιβολής της σχολικής εξουσίας. Ναι βρε, εκείνο το γνώριμο αποχαλινωμένο… σκιάχτρο των τρυφερών συνειδήσεων, που σημάδεψε ανεξίτηλα γενιές και γενιές «ανήσυχων» και «ανησυχούντων» πνευμάτων!

Η αξιοπρέπεια μπορεί να δεχτεί επιθέσεις, προπηλακισμούς, ειρωνεία,
αλλά δεν μπορούν να σου την πάρουν αν δεν την παραδώσεις.
 [Michael Fox]

Μυστήριο πράμα αυτή η ρημάδα η αξιοπρέπεια… από τότε… Λέξη κιμπάρικη, μα «βαριά» κι ασήκωτη για να την κουβαλάμε πάντα μαζί μας. Λέξη «κούφια», όταν δεν συνοδεύεται από αυτόβουλες οριοθετημένες συμπεριφορές. Δεν είναι κάποιος υποκριτικός καθωσπρεπισμός με τακούνια ή γραβάτες μήτε κανένας χαριτωμένος «φερετζές» του χρησιμοθηρικού ηθικισμού. Δεν έχει σχέση με εγωπάθειες ή με υποτακτικές φοβίες για το «τι θα πεί ο κόσμος» ούτε χαμπαριάζει από ηλικίες, φύλα, φυλές, πολιτισμούς και ταξικά υπόβαθρα. Και φυσικά δεν επιβάλλεται, δεν χαρίζεται, δεν έχει μέτρο, ούτε κατακτάται με likeς και αποθεωτικά comments. Παρόλα αυτά, είναι παντού! Αθόρυβη, άκρως διακριτική. Είτε διατελεί «εν εγρηγόρσει» είτε «καθεύδει υπό μανδραγόραν». Ο Σωκράτης την ταύτιζε με την ευγένεια, ο Αριστοτέλης τη θεωρούσε «αβρά και ευπρεπή υπερηφάνεια», ο Kant φρονούσε ότι «ο άνθρωπος δεν έχει τιμή αλλά αξία, την αξιοπρέπειά του», κι ο συγχωρεμένος ο «Τρανός» μας έλεγε και ξανάλεγε ότι αξιοπρέπεια είναι να περπατάς στο δρόμο με το κεφάλι ψηλά, γνωρίζοντας ότι έκανες έντιμα το καλύτερο.

«...το κεφάλι... ψηλά να το κρατάς 
για να θωρείς τον ήλιο της ζωής και της λευτεριάς»
 [Δ. Σολωμός]

Ομολογουμένως, αξία ανεκτίμητη και διαχρονική να πορεύεσαι στο διάβα της ζωής με το κεφάλι ψηλά. Να νιώθεις ότι το μπόι σου δεν υπολείπεται του… αναστήματος, καθόσον δεν χαράμισες την αφεντιά σου σε ανερμάτιστες… «τσουλήθρες» της ντροπής. Δεν την απαξίωσες, δεν την παρέδωσες στην κοινή χλεύη και την καταφρόνια. Αναπόφευκτα, ωστόσο, ένας τέτοιος αγέρωχος μοναχικός –μα και συλλογικός συνάμα– περίπατος προϋποθέτει λίγη ντροπή, καμπόση τσίπα και πρωτίστως αξιοπρέπεια «σαν αυτή των ελεφάντων που απομακρύνονται για να πεθάνουν!» [Ελύτης]. Κατά πόσο, όμως, μπορεί αυτή η ανοίκεια ελεφάντινη αξιοπρέπεια να γίνει ζητούμενο σε καιρούς ζοφερούς, σε καιρούς θρυμματισμένους, σε συνθήκες μεταμνημονιακής υποταγής, σε καταστάσεις ανημποριάς, δυσθυμίας και παραίτησης από τη χαρά της ζωής; Η δέουσα απάντηση έρχεται για μια ακόμη φορά από την ιστορία. Όχι την… «τσούλα», που «♫έβγαλε βρώμα ότι ξοφλήσαμε», την άλλη. Την αντισυμβατική. Αυτήν που ακτινοβολεί αδιαλείπτως, μεταξύ άλλων, το ποιητικό πνεύμα και τη βιοσοφία εμβληματικού τινος «Φάρου» ασίγαστου, ο οποίος γρικούσε κάπως καλύτερα από μάς πώς αναδύεται στο φως η χαμένη αξιοπρέπεια. Ιδού δείγμα δεινόν:

Στο κάτω κάτω της γραφής, «για ένα κούτελο ζούμε» σ’ αυτή τη ζωή! «Για μια αξιοπρέπεια», που συγκρούεται συχνά με την ξεροκέφαλη πραγματικότητα και μοσχοβολάει αυτοσεβασμό, σεβασμό… ελπίδα! Ή μήπως όχι;

Υ.Γ. Καλή και δημιουργική σχολική χρονιά σε όλα τα παιδιά, τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς. Κι ας μη λησμονούμε ότι τα παιδιά είναι πρώτα παιδιά και μετά μαθητές.