(HRM) - Η «ΜΗΧΑΝΙΣΤΙΚΗ» ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ»

Η μηχανιστική προσέγγιση στην αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού (Βούζας, Φ. 1998) στηρίζεται στις αρχές της Επιστημονικής Διοίκησης (Scientific Management) που ανέπτυξε ο Αμερικανός Frederic Taylor και οι μεταγενέστεροί του στις αρχές του 19^ου αιώνα. Η έμφαση στη συστηματική και ορθολογική οργάνωση της παραγωγικής διαδικασίας, στην κατάτμηση της εργασίας και στον διαχωρισμό μεταξύ διοικούντων και εργαζομένων με  βασικό σκοπό την αύξηση της παραγωγικότητας, αποτέλεσαν βασικά σημεία της σχολής της Επιστημονικής Διοίκησης. Οι παραπάνω αρχές έτυχαν ευμενούς υποστήριξης και υιοθετήθηκαν κατά κόρον από την αμερικάνικη αυτοκινητοβιομηχανία, ενώ παράλληλα αποτέλεσαν τον βασικό οδηγό για την διοίκηση των επιχειρήσεων σε ολόκληρο το Δυτικό κόσμο.

Στο βωμό της επιστημονικότητας και της αποτελεσματικότητας, οι εργαζόμενοι θεωρήθηκαν έως μια προέκταση της χρήσης των μηχανών, σαν ένα εργαλείο στη διαδικασία της παραγωγής, το οποίο θα έπρεπε να επιλεχθεί και να εκπαιδευτεί κατάλληλα έτσι ώστε να εκτελεί καλύτερα τη συγκεκριμένη εργασία που του έχει ανατεθεί από τη διοίκηση. Σύμφωνα με τον Taylor και τους μεταγενέστερους θεωρητικούς της επιστημονικής διοίκησης, πρωταρχική σημασία θα πρέπει να δίνεται στην ανάπτυξη και λειτουργία ενός συστήματος, το οποίο θα κατευθύνει και θα ελέγχει αποτελεσματικά την εργασία και όχι στη συστηματική ανάπτυξη και ουσιαστική αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού μέσα στο συγκεκριμένο σύστημα παραγωγής.

Ο μέσος εργαζόμενος, σύμφωνα με την μηχανιστική και ορθολογική προσέγγιση, αδυνατεί να συνεισφέρει με νέες ιδέες και στη λήψη αποφάσεων (Heiser & Houch, 1977, p.66 από το βιβλίο του Kravetz, D, 1988, p.17). Η μελέτη των νόμων της ανθρώπινης μηχανικής και η υιοθέτηση αυτών στην καθημερινή εργασία των εργαζομένων, βοηθάει στην μηχανική και επαναλαμβανόμενη εργασία, η οποία με τη σειρά της είναι ο θεμέλιος λίθος της αποτελεσματικής εργασίας και ικανοποίησης των στόχων της διοίκησης, που είναι η μεγιστοποίηση των κερδών. (Ξουρής, 1977, σελ. 47)

Τα παραπάνω έχουν σαν αποτέλεσμα την εξειδίκευση του εργαζομένου σε μια σειρά από κινήσεις ρουτίνας, την αποξένωσή του από το υπόλοιπο σύστημα παραγωγής και φυσική στην πλήξη, ανία και στην επιδείνωση του επιπέδου της εργασιακής ζωής. Σύμφωνα με τον Ξουρή (1977, σελ. 47), η φιλοσοφία της σχολής της Επιστημονικής Διοίκησης για το ανθρώπινο δυναμικό στηρίχθηκε στην εσφαλμένη θεώρηση περί τεχνικισμού και επιστημονισμού. Ο τεχνικισμός είναι υπεύθυνος για αθέμιτη χρήση της μηχανιστικής άποψης σε άσχετους τομείς και ο επιστημονισμός για την υπερεκτίμηση των δυνατοτήτων της επιστήμης να εκφράσει με μαθηματικό τρόπο την ανθρώπινη συμπεριφορά.

Η πρακτική εφαρμογή των αρχών του Ταίηλορ από τη μεγαλύτερη αυτοβιομηχανία στην Αμερική, την Ford, δημιούργησε έναν καινούργιο όρο τον Φορντισμό (Fordism), ο οποίος συνδέεται με απάνθρωπες συνθήκες εργασίας, εκμετάλλευση των εργαζομένων, έλλειψη ουσιώδους αναγνώρισης του ρόλου των εργαζομένων και τρομερή εξειδίκευση, που οδήγησε σε πλήρη ανία και έλλειψη ενδιαφέροντος, καθώς και σε συγκρούσεις με τη διοίκηση. Το περιεχόμενο και η γενικότερη φιλοσοφία της συγκεκριμένης προσέγγισης, όπως αυτή αναπτύχθηκε και υλοποιήθηκε ουσιαστικά, αντικατοπτρίζει μια περίοδο, η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις αλλαγές που συντελέστηκαν στις δομές και την οργάνωση της μετα-βιομηχανικής κοινωνίας. Παρόλα αυτά, αρκετοί θεωρητικοί της οργανωσιακής θεωρίας, υποστηρίζουν ότι ο Ταίηλορ και η θεωρία του περί επιστημονικής διοίκησης εμπεριέχει σημαντικά σημεία τα οποία αφορούν στη συστηματική αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού όπως :

§  την έμφαση στη συνεργασία μεταξύ εργαζομένων και διοίκησης για την αποφυγή       συγκρούσεων,

§  την σύνδεση αμοιβής με την απόδοση, και τέλος

§  την αναγνώριση της σημασίας της επιλογής και εκπαίδευσης των εργαζομένων.

Ειδικότερα ο Drucker (1954, σελ. 280) αναφέρει ότι οι αρχές της επιστημονικής διοίκησης, όπως αυτές αναπτύχθηκαν από τον Ταίηλορ και τους συνεχιστές του, άνοιξαν το δρόμο για τη συστηματική μελέτη, ανάλυση και βελτίωση της ανθρώπινης εργασίας. Ανεξάρτητα όμως από την ευεργετική συνεισφορά των αρχών της επιστημονικής διοίκησης στη σύγχρονη οργανωσιακή θεωρία (η αναγνώριση της σημασίας της μέτρησης, η ανάπτυξη διοικητικών δραστηριοτήτων, η παροχή εκπαίδευσης και επιμόρφωσης, ο καταμερισμός του έργου και των ευθυνών), ελάχιστη ήταν η συνεισφορά της σε ουσιαστικά ζητήματα που αφορούσαν στη συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων.