ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΣΤΗΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΑΓΟΡΑΣ

Η σχέση των άμεσων ξένων επενδύσεων με διάφορες «όψεις» του πολιτικού και κοινωνικού κινδύνου αλλά και η πραγματική επίδραση στην ανάπτυξη των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων από Διεθνείς Εταιρείες έχει αποτελέσει πεδίο εμπειρικής και ερευνητικής μελέτης από το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου και μετά. Σε έρευνά τους οι D.J. Donaldson et. al. (1948) σε πέντε κράτη της Αφρικής (Αιθιοπία, Ερυθραία, Κένυα, Τανζανία, Ουγκάντα) επισημαίνουν την αρνητική επιροή της πολιτικής αστάθειας στις εισροές άμεσων ξένων επενδύσεων.
Ο S. Kobrin (1982), ορίζει τον πολιτικό κίνδυνο ως «… σημαντικά και απρόβλεπτα συμβάντα που προκαλούνται από πολιτικά γεγονότα». Ο A Poynter (1985) αναφέρεται στον πολιτικό κίνδυνο ως τις αλλαγές στην πολιτική διαδικασία μέσω των οποίων λαμβάνονται αποφάσεις που επιδρούν στις Επιχειρήσεις. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η εργασία του I.  Hurrwitz (1973), στην οποία καταγράφει πέντε προσεγγίσεις για τον ορισμό της πολιτικής σταθερότητας (political stability) : 

• Απουσία βίας και ταραχών,
• Κυβερνητική σταθερότητα,
• Ύπαρξη νομιμοποιημένου συνταγματικού πλαισίου,
• Απουσία δομικών αλλαγών και
• Συνδυασμός δύο ή και περισσότερων από τις προηγούμενες περιπτώσεις.  

Ο M. Levis (1979) διέκρινε δύο τύπους πολιτικής σταθερότητας:

1. Αποχή από εσωτερική εμφύλια διαμάχη καθώς και μη ύπαρξη βίαιης πολιτικής συμπεριφοράς και
2. Νομιμοποίηση πολιτικού καθεστώτος, δηλαδή αποδοχή τόσο του πολιτικού συστήματος όσο και των εκροών του από τον πληθυσμό της χώρας.

Οι παραπάνω διαστάσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως κριτήρια (criteria) σε μία ανάλυση εκτίμησης του βαθμού του πολιτικού κινδύνου από μία Διεθνή Επιχείρηση στο στάδιο ανάπτυξης επιχειρηματικής δράσης σε μία ξένη αγορά.

Παρά το γεγονός ότι οι περισσότεροι θεωρητικοί καταλήγουν ότι η πολιτική σταθερότητα είναι σημαντικός παράγοντας για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων, υπάρχουν και εμπειρικές έρευνες οι οποίες υποβαθμίζουν τον ρόλο της πολιτικής σταθερότητας στην ελκυστικότητα της χώρας υποδοχής αλλοδαπών κεφαλαίων. Οι P. Bennett & Green (1972), για παράδειγμα καταγράφοντας στοιχεία από αμερικανικές εισροές κεφαλαίων σε 46 κράτη δεν διαπίστωσαν άμεση σύνδεση της πολιτικής σταθερότητας με την εισροή κεφαλαίων σε μία χώρα.

Οι Dan Haendal et. Al (1976) βασιζόμενοι σε μία μελέτη 65 κρατών παρουσίασαν ένα δείκτη σταθερότητας του πολιτικού συστήματος σε μία αγορά ο οποίος  αποτελεί άθροισμα των επομένων τριών δεικτών.

• Δείκτης κοινωνικο-οικονομικών χαρακτηριστικών (μετρά την ετερογένεια του πληθυσμού και τη δυνατότητα οικονομικής ανάπτυξης στο μέλλον).

• Δείκτης Κυβερνητικής πορείας και εξέλιξης  (πραγματοποιεί προβλέψεις για ειρηνική εναλλαγή των πολιτικών κομμάτων στην κυβέρνηση).

• Δείκτης κοινωνικών συγκρούσεων (στηρίζεται σε προβλέψεις για την βίαιη μεταβολή του πολιτικο-κοινωνικού συστήματος ενός κράτους).

Η χρήση των παραπάνω δεικτών ή και άλλων που έχουν αναπτυχθεί από διαφορετικούς ερευνητές επιτρέπει την αξιολόγηση των πολιτικών κινδύνων σε μία ξένη αγορά που είναι δυνατόν να αντιμετωπίσει μία Διεθνής Επιχείρηση.

Η πολιτική αστάθεια και ο πολιτικός κίνδυνος σύμφωνα με τον Κ. Χατζάκη (2000) δεν είναι δύο έννοιες με άμεση γενική και καθολική σύνδεση, ανεξαρτήτως κράτους και τομέα οικονομικής δράσης. Είναι δυνατόν, για ορισμένες Διεθνείς Επιχειρήσεις κάποια πολιτικά γεγονότα, που υπό κανονικές συνθήκες θα συνιστούσαν απόκλιση από την συνταγματική τάξη μίας χώρας, να εκληφθούν ως ευκαιρία, παρέχοντας νέες επιχειρηματικές δυνατότητες για μία συγκεκριμένη Εταιρεία στη χώρα αυτή. Δηλαδή  το περιεχόμενο της πολιτικής σταθερότητας ποικίλει από κράτος σε κράτος αλλά διαφοροποιείται και ανάλογα με το μέγεθος μίας αλλοδαπής επένδυσης ή το μέγεθος του ξένου επενδυτή, την διεθνή επιχειρηματική εμπειρία που κατέχει, τις εγχώριες και διεθνείς οικονομικές και πολιτικές του διασυνδέσεις, το επίπεδο και την ένταση του εγχώριου ανταγωνισμού κ.λ.π.

Μία σημαντική διάσταση στην ανάλυση πολιτικού κινδύνου είναι η χρονική. Συχνά τα αποτελέσματα από την πραγματοποίηση ενός γεγονότος με πολιτικές διαστάσεις λαμβάνουν χώρα με μία σημαντική χρονική καθυστέρηση. Συνήθως μεσολαβεί ένα μεταβατικό στάδιο πριν  η αγορά αντιδράσει στο πολιτικό γεγονός, που έλαβε χώρα, ενώ θα υπάρξει ένα επόμενο στάδιο ζυμώσεων και διαρθρωτικών παρεμβάσεων, από τις Επιχειρήσεις που υφίστανται τα αποτελέσματα του πολιτικού γεγονότος, μέχρι που να υπάρξει μία νέα ισορροπία υπό τα νέα δεδομένα. Η παρατήρηση αυτή είναι σημαντική για την ανάλυση του πολιτικού κινδύνου στην ευρύτερη περιοχή της Βαλκανικής και ειδικότερα στη Βουλγαρία, που θα ακολουθήσει στη συνέχεια.

Αναλύοντας το βαθμό του κοινωνικού κινδύνου σε μία χώρα, μία σύγχρονη διάσταση, που είναι σημαντικό να λάβουμε υπόψη μας είναι αυτή των Ομάδων Ειδικών Ενδιαφερόντων (Special-Interest Groups). Όπως αναφέρει ο διακεκριμμένος καθηγητής Μάρκετινγκ Philip Kotler (2000), ο αριθμός και η δύναμη των Ομάδων Ειδικών Ενδιαφερόντων έχει αυξηθεί σημαντικά στην διάρκεια των τριών τελευταίων δεκαετιών. Επιτροπές Πολιτικής Δράσης (Political – Action Commitees – PACs) συνδέονται με κυβερνητικά στελέχη και ασκούν σημαντικές πιέσεις σε Ανώτατα Στελέχη Επιχειρήσεων, προκειμένου οι τελευταίες να δώσουν μεγαλύτερη προσοχή στα δικαιώματα των καταναλωτών, των γυναικών, των νέων και διαφόρων μειονοτήτων. Αναπόφευκτα πολλές Επιχειρήσεις έχουν δημιουργήσει Τμήματα Δημοσίων Σχέσεων προκειμένου να αντιμετωπίσουν τα αντίστοιχα θέματα. Η τάση αυτή δείχνει το εύρος της πολιτικής διάστασης στην επιχειρηματική ανάπτυξη και βιωσιμότητα των Διεθνών Επιχειρήσεων σήμερα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα για την Ελληνική κοινωνία είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Εταιρεία  Μεταλλείων Χρυσού, στην προσπάθεια τους για τη δημιουργία της μεγαλύτερης επένδυσης των τελευταίων χρόνων στα Βαλκάνια, μίας Βιομηχανίας ανάκτησης Χρυσού στην Χαλκιδική, εξαιτίας της έντονης κοινωνικής αντίδρασης που προβάλει η τοπική κοινωνία.