ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΣΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Σε μεγάλο βαθμό η πετυχημένη μακροπρόθεσμη επιβίωση μιας επιχείρησης εξαρτάται από την ικανότητά της να προσαρμόζεται εύκολα στις μεγάλες ή μικρές αλλαγές που συμβαίνουν στο εξωτερικό της περιβάλλον και να προωθεί διαδικασίες αλλαγών εσωτερικής αναπροσαρμογής. Στη σύγχρονη Διοίκηση Επιχειρήσεων η «Διαχείριση Κινδύνου» (risk  managemεnt)  αποτελεί μια θεωρία η οποία μορφοποιήθηκε και έγινε αποδεκτή στις αρχές της δεκαετίας του 1970, οπότε και άρχισε να γίνεται αντιληπτός ο ρόλος των διαφόρων επικινδύνων συμβάντων  στην πορεία των Επιχειρήσεων.

Η σύγχρονη φιλοσοφία της «Διαχείρισης Κινδύνου» (risk managemnt) αναπτύχθηκε έχοντας ως στόχο να εντοπίσει, να μετρήσει και να αναλύσει τους κινδύνους που αντιμετωπίζει κάθε σύγχρονη επιχείρηση και κατά συνέπεια να οργανώσει την επιχείρηση καθορίζοντας τα σχέδια και τους τρόπους αντιμετώπισης και προστασίας από τους κινδύνους αυτούς (Κ. Αγοραστός 1999). Με τον όρο «κίνδυνος» (risk) αναφερόμαστε σε οποιοδήποτε τυχαίο γεγονός, το οποίο μπορεί να επιδράσει αρνητικά στην πιθανότητα πραγματοποίησης ενός εφικτού στόχου. Βεβαίως αξιολογώντας  έναν επιχειρηματικό κίνδυνο αυτός μπορεί να συνεπάγεται για μια επιχείρηση είτε μια εν δυνάμει επιχειρηματική απειλή, είτε μία μικρή ή μεγάλη ευκαιρία αποκόμισης κερδών με την ευρεία έννοια του όρου.

Ανάμεσα στους σημαντικότερους κινδύνους του περιβάλλοντος που αντιμετωπίζουν οι Επιχειρήσεις και ιδιαίτερα αυτές με διεθνή δραστηριοποίηση είναι ο κοινωνικός (social) και ο πολιτικός κίνδυνος (political risk).

Σχετική με την ανάλυση των πιθανών επιπτώσεων ενός επιχειρηματικού κινδύνου είναι η ανάλυση επικινδυνότητας (risk analysis), που αφορά σε μία διαδικασία ποσοτικοποίησης των δυσμενών επιπτώσεων, αξιολόγησης και παρουσίασής τους κατά τέτοιο τρόπο που να υποστηρίζει τη λήψη αποφάσεων αναφορικά με την επιλογή μεταξύ πολλών εναλλακτικών τρόπων αντίδρασης προκειμένου να ελαττωθούν ή και να εκμηδενιστούν τελείως οι επιπτώσεις ενός δυνητικού επιχειρηματικού κινδύνου. Σύμφωνα με τον Κ. Αγοραστό (1999) τα τρία στάδια στα οποία ολοκληρώνεται η διαδικασία υπολογισμού της επικινδυνότητας είναι:

       i.          Ο προσδιορισμός (ο εντοπισμός του κινδύνου),

      ii.       Ο υπολογισμός (εκτίμηση πιθανότητας εμφάνισης και δυνητικών επιπτώσεων) και

  iii.      Η διαχείριση της επικινδυνότητας (πρόληψη και τρόποι αντιμετώπισης των επιπτώσεων).

Η πολιτική επικινδυνότητα περιλαμβάνει καταστάσεις κατά τις οποίες μία διεθνής επιχείρηση είναι δυνατόν να χάσει μέρος ή και όλες τις επενδύσεις της, λόγω μίας σημαντικής πολιτικής αλλαγής στο πολιτικό σκηνικό μίας χώρας στην οποία δραστηριοποιείται. Αποτέλεσμα του γεγονότος αυτού είναι διεθνείς ή εξαγωγικές Επιχειρήσεις να υιοθετούν μία συστηματική μεθοδολογία καθορισμού του βαθμού πολιτικού κινδύνου στις διάφορες χώρες που παρουσιάζουν προοπτικές δημιουργίας νέων αγορών.

Σύμφωνα με το Γ. Πανηγυράκη  (1999) ένα σύστημα εκτίμησης πολιτικού κινδύνου θα πρέπει να μπορεί να απαντήσει στα επόμενα ερωτήματα:

·       πρέπει η επιχείρηση να εισχωρήσει σε μια ορισμένη αγορά του εξωτερικού;

·       θα πρέπει η επιχείρηση να παραμείνει στην ξένη αγορά;

·    τι θα πρέπει να κάνει η επιχείρηση, εάν συμβεί ένα ορισμένο σημαντικό πολιτικό γεγονός, σε μία από τις χώρες με τις οποίες δραστηριοποιείται;

Η πολιτική σταθερότητα παρουσιάζεται από τις διεθνείς επιχειρήσεις, σαν  o κυριότερος παράγοντας του περιβάλλοντος μιας ξένης προς την επιχείρηση αγοράς.

Ο Πίνακας 1 παρουσιάζει το βαθμό σπουδαιότητας διαφόρων μεταβλητών του περιβάλλοντος μίας αγοράς του εξωτερικού σύμφωνα με την έρευνα του Kobrin S., Baset J. & Palombara  J. (1980).

 ΠΙΝΑΚΑΣ 1. Βαθμός σπουδαιότητας των Διαφόρων Μεταβλητών του Περιβάλλοντος  μιάς αγοράς του Εξωτερικού.

Μεταβλητές	Βαθμός σπουδαιότητας
1.     Πολιτική σταθερότητα	79,5
2.     Γενικότερο κλίμα προς τις ξένες επενδύσεις	79,5
3.     Δυνατότητα επίτευξης κέρδους	69,4
4.     Φορολογικό καθεστώς	51,4
5.     Δυνατότητα επαναπατρισμού των κερδών	28,4
6.     Απεργίες και εργατικές κινητοποιήσεις	21,1
7.     Γραφειοκρατικές απαιτήσεις	15,8
8.     Δραστηριότητες του δημοσίου τομέα	13,2
9.     Εικόνα επιχείρησης στην αγορά του εξωτερικού	5,3

  Πηγή : Kobrin S., Baset J. & Palombara J. (1980) “The Assessment ant Evaluation of Noneconomic Environments by American Firms”, Journal of International Business Studies, Spring/Summer.

Η εκτίμηση του βαθμού του πολιτικού κινδύνου για την ανάπτυξη επιχειρηματικής δραστηριότητας σε κάποια «άγνωστη» αγορά του εξωτερικού,  απαιτεί μία λεπτομερή και εξειδικευμένη μελέτη  που να καλύπτει ένα μεγάλο εύρος διαφορετικών μεταβλητών, προσπαθώντας να προσδιορίσει το ενδεχόμενο να συμβούν κάποια γεγονότα και να εκτιμήσει στη συνέχεια την επίπτωσή τους (πολλές φορές συνδυαστική ή και ως συνέργια).

Διεθνώς υπάρχουν αρκετές Εταιρείες Συμβούλων οι οποίες  εξειδικεύονται στην εκτίμηση του βαθμού του πολιτικού κινδύνου. Εδεικτικά αναφέρουμε τις Beri, S.A., Business International, Frost & Salivan, The Economists Intelligence Unit κ.λ.π.

Στον Πίνακα 2 παρουσιάζεται κάποια άλλη ιεράρχηση παραγόντων που επηρεάζουν την πολιτική ανασφάλεια σε μια ορισμένη χώρα.

 ΠΙΝΑΚΑΣ 2. ιεραρχηση πολιτικων γεγονοτων που επηρεαζουν το βαθμο πολιτικησ ανασφαλειας μιας χωρας

Μεταβλητές

1.     Εκλογές

2.     Παραίτηση της κυβέρνησης

3.     Σοβαρές αλλαγές στη σύνθεση της αντιπολίτευσης

4.     Κυβερνητικά μέτρα έναντι ομάδων που ασκούν σοβαρή πολιτική πίεση

5.     Απεργίες συγκεκριμένων ομάδων

6.     Γενικές απεργίες

7.     Αριθμός μικρών σε μέγεθος διαδηλώσεων

8.     Μεγάλες λαϊκές κινητοποιήσεις

9.     Μικρές αναταραχές και συγκρούσεις

10.  Μεγάλες αναταραχές

11.  Συλλήψεις προσωπικοτήτων

12.  Φυλακίσεις προσωπικοτήτων

13.  Συλλήψεις ιδιωτών για πολιτικούς λόγους

14.  Φυλακίσεις ιδιωτών για πολιτικούς λόγους

15.  Πολιτικές δολοφονίες

16.  Στρατιωτικός νόμος ή λήψη μέτρων έκτακτης ανάγκης

17.  Εκτελέσεις σημαντικών προσωπικοτήτων

18.  Εκτελέσεις ιδιωτών

19.  Τρομοκρατικές ιδιότητες και σαμποτάζ

20.  Ανταρτοπόλεμος

21.  Εμφύλιος

22.  Πραξικοπήματα

 Πηγή : Feierabend I. & Feierabend  R. (1975) Cross - national Bank of Political Instability Events, Public Afairs Institute, San Diego, pp. 2-10

Οι συνηθέστεροι πολιτικού κίνδυνοι που αντιμετωπίζει η διεθνής επιχείρηση από το πολιτικό περιβάλλον είναι οι εξής:

•   Κρατικοποίηση,
•   Εθνικός έλεγχος της επιχείρησης,
•   Συναλλαγματικοί έλεγχοι,
•   Περιορισμοί εξαγωγών – εισαγωγών,
•   Φορολογικά μέτρα,
•   Έκτακτοι φόροι,
•   Έλεγχος εξαγωγής τεχνολογίας και
•   Εθνικισμός.

Κατά τη διαδικασία λήψης απόφασης για την έναρξη επιχειρηματικής δραστηριότητας σε μία χώρα από μία Διεθνή Επιχείρηση  συνήθως παράλληλα με την εκτίμηση του πολιτικού κινδύνου, γίνεται και εξονυχιστική διερεύνηση του θεσμικού και νομοθετικού πλαισίου στη χώρα αυτή. Το νομικό πλαίσιο μίας χώρας βέβαια καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό, από την πολιτική κατάσταση και τις νομοθετικές ρυθμίσεις οι οποίες προωθούνται από το ίδιο το πολιτικό σύστημα της χώρας. Στην ανάλυση του νομικού καθεστώτος όπως επισημαίνει ο Γ. Πανηγυράκης (1999) είναι χρήσιμο να λάβουμε υπόψη μας ότι ο νόμος μίας χώρας εκφράζει τις απόψεις και επιθυμίες μίας ορισμένης κοινωνίας την καθορισμένη στιγμή και πολλές φορές αυτό είναι αποτέλεσμα πιέσεων ειδικών ομάδων (lobbies).

Θα ήταν καθοριστική ενδεχομένως παράλειψη από μία Διεθνή Επιχείρηση να μην λάβει σοβαρά υπόψη της τα πολυάριθμα κοινωνικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά της χώρας τα οποία έχουν μία εξαιρετικά ισχυρή επίδραση στον τρόπο ζωής και τη γενικότερη συμπεριφορά των κατοίκων όταν δρουν σαν εργαζόμενοι ή σαν καταναλωτές. Στο πολιτιστικό περιβάλλον περιλαμβάνονται: το βάρος που αποδίδουν οι κάτοικοι μίας χώρας στα υλικά αγαθά, ο τρόπος της μεταξύ τους κοινωνικής συμπεριφοράς, η γλώσσα, τα σύμβολα και οι εκφράσεις επικοινωνίας, η τέχνη, η μουσική, η θρησκεία καθώς επίσης τα ήθη και οι παραδόσεις του τόπου.

Είναι πολύ σημαντικό για τη Διεθνή Εταιρεία να προσδιορίσει τα κοινά σημεία  των αγορών που την ενδιαφέρουν αποφεύγοντας τη σύγχυση που δημιουργεί η πολυπλοκότητα της διεθνούς αγοράς. Το πολιτιστικό σύστημα μίας χώρας βέβαια μπορεί να αλλάξει, αλλά η διαδικασία αυτή είναι μακροχρόνια και πολυσύνθετη.