(QM) - Η ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ. (Προσδιορισμός εννοιών διαχείρισης ποιότητας και ολικής ποιότητας)

Τα επίπεδα εξέλιξης της προσπάθειας ελέγχου της ποιότητας

Η τεχνολογική πρόοδος και η ανάπτυξη νέων υλικών και μεθόδων παραγωγής έκανε δύσκολο αν όχι αδύνατο τον έλεγχο ποιότητας από τους παραδοσιακούς εργοδηγούς και έτσι δημιουργήθηκε η ανάγκη σύστασης ενός νέου σώματος ελέγχου : τους πλήρως απασχολούμενους Εργοδηγούς Επιθεωρήσεως.

Αυτή είναι και η πρώτη μορφή - προσπάθεια ανεξαρτητοποιήσεως της Επιθεώρησης από την Παραγωγή. Βέβαια κανείς δεν μπορεί να μιλήσει ακόμη για σύστημα ποιοτικού ελέγχου αφού ο έλεγχος που γίνεται βασίζεται στην απλή επιθεώρηση και στο δόγμα “Αποδοχή-Απόρριψη”. Η πρωταρχική μορφή λοιπόν ελέγχου της ποιότητας, η επιθεώρηση δεν ήταν τίποτε περισσότερο από την απλή σύγκριση των παραγόμενων προϊόντων ή υπηρεσιών με τις δεδομένες πρωτογενείς μορφές προδιαγραφών.

Μετά θα έρθει ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, ο οποίος θα εκτινάξει στα ύψη την βιομηχανική παραγωγή πολεμικού υλικού και παράλληλα θα κάνει εμφανή την αδυναμία της μεγάλης πλειοψηφίας των βιομηχανιών να ελέγξουν την ποιότητα. Έτσι, ύστερα από σχετική έρευνα και μελέτη κάνει την εμφάνισή του στην βιομηχανική παραγωγή η πρώτη μορφή Ποιοτικού Ελέγχου. Αυτός είναι το πρώτο σχετικά οργανωμένο σύστημα ποιότητας που εμφανίζεται στην ουσιαστική του μορφή στη δεκαετία του 1950. Ο έλεγχος ποιότητας σύμφωνα με τον επίσημο ορισμό του Διεθνούς Οργανισμού Τυποποίησης είναι: “το σύνολο των λειτουργικών τεχνικών διαδικασιών που επιβεβαιώνουν την ποιότητα ενός προϊόντος ή υπηρεσίας βάσει συγκεκριμένων προδιαγραφών”. Με την εφαρμογή του η εξέταση των χαρακτηριστικών ποιότητας γίνεται μετά την παραγωγή όπως και οι αντίστοιχες επανορθώσεις ή διορθωτικές ενέργειες αν διαπιστωθούν αστοχίες από το αρχικό σχέδιο ή προδιαγραφή. Το συγκεκριμένο στοιχείο είναι και η βασική αδυναμία αυτού του συστήματος, αφού εντοπίζει τα ελαττώματα σχεδιασμού ή κατασκευής μετά την παραγωγή τότε δηλαδή, που το κόστος για την παραγωγή έχει ήδη καταβληθεί και η επανόρθωση είναι δύσκολη ,αν όχι αδύνατη. Για την κάλυψη αυτής αλλά και άλλων ειδικότερων σε κάθε περίπτωση αδυναμιών, αναπτύχθηκαν ανεξάρτητα και σε διαφορετικές χρονικές στιγμές δύο ολοκληρωμένα συστήματα ποιότητας.

Το πρώτο είναι το Σύστημα Διασφάλισης Ποιότητας (Quality Assurance System) που σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Τυποποίησης (ISO 8402/1986) είναι: “το σύνολο των προγραμματισμένων ή συστηματικών ενεργειών και διαδικασιών που είναι απαραίτητες για να εξασφαλίσουν ότι ένα προϊόν ή υπηρεσία ανταποκρίνεται σε δεδομένες ή συναγόμενες απαιτήσεις ποιότητας”.

Τα τελευταία χρόνια (ISO EN 9000) η έννοια της Διασφάλισης Ποιότητας αντικαταστάθηκε από την Διαχείριση (Διοίκηση) Ποιότητας,  η οποία ορίζεται ως: α) η συνιστώσα εκείνη της συνολικής διοίκησης που καθορίζει και υλοποιεί την πολιτική ποιότητας. β) Το σύνολο των δραστηριοτήτων της γενικότερης λειτουργίας της διοίκησης, οι οποίες προσδιορίζουν την πολιτική  για την ποιότητα, τους στόχους τους στόχους και τις ευθύνες και μέσα στα πλαίσια του συστήματος ποιότητας, τα θέτουν σε εφαρμογή με μέσα όπως ο σχεδιασμός της ποιότητας, ο έλεγχος της ποιότητας, η διασφάλιση της ποιότητας και η βελτίωση της ποιότητας (ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 8402). 

Από την άλλη πλευρά, η εργασία των δύο σημαντικότερων ειδικών (“γκουρού”) της ποιότητας, των καθηγητών Dr E. Deming και Dr J. Juran στην μεταπολεμική κατεστραμμένη Ιαπωνική βιομηχανία οδήγησε στη δημιουργία του συστήματος Διοίκησης Ολικής Ποιότητας (ΔΟΠ) ή του Συστήματος Ελέγχου Ολικής Ποιότητας,  όπως το ονομάζει ο Feigenbaum.

Σύμφωνα με τον Τσιότρα (1995)  το Σύστημα Διοίκησης Ολικής Ποιότητας είναι: “το σύνολο των δραστηριοτήτων και μεθόδων, που εφαρμόζονται από ένα οργανισμό, με στόχο την πλήρη κατά το δυνατόν ικανοποίηση του πελάτη και την ταυτόχρονη ενεργοποίηση όλου του δυναμικού (έμψυχου και άψυχου) του οργανισμού με το μικρότερο δυνατό κόστος”. Ο Feigenbaum (1991) αναφέρει τον όρο του συστήματος Eλέγχου Oλικής Ποιότητας, το οποίο και θεωρεί ως: “ένα σύστημα που στοχεύει στην συνδυασμένη δράση για την ολοκλήρωση των προσπαθειών ποιοτικής ανάπτυξης, συντήρησης και βελτίωσης των διαφόρων ομάδων μέσα σε ένα οργανισμό έτσι ώστε, να δίνεται η δυνατότητα στα τμήματα του μάρκετινγκ, του σχεδιασμού, των οικονομικών, της παραγωγής και των πωλήσεων να πετύχουν με τις συνδυασμένες προσπάθειές τους την πλήρη ικανοποίηση του πελάτη”. Στο Σχήμα που ακολουθεί δίνονται τα επίπεδα εξέλιξης του ελέγχου ποιότητας.