ΤΑ «ΚΟΥΣΤΟΥΜΙΑ» ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ … ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ

Ας θυμηθούμε τον αντιπροσωπευτικό διάλογο από την Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων του Lewis Carol  (Patric Montana & Bruce H. Charnov, 1993).

Αλίκη : Μου λέτε σας παρακαλώ ποιο δρόμο πρέπει να πάρω από εδώ και πέρα ;

Γελαστή Γάτα : Αυτό εξαρτάται πολύ από το πού θέλεις να πάς.

Αλίκη : Δε με νοιάζει, όπου να’ ναι.

Γελαστή Γάτα : Τότε δεν έχει σημασία ποιόν δρόμο θα πάρεις.

Δηλαδή, δεν υπάρχει ούριος άνεμος, αν δεν ξέρεις που πας (Σενέκας). Η αλλιώς αν ξέρεις που θέλεις να πάς, θα βρεθούν και οι κατάλληλες συνθήκες για να πας στον προορισμό σου - στόχο. Υπάρχουν, όμως, κάποια πράγματα στη ζωή που πρέπει να τα αποφασίσουμε, όχι να τα ανακαλύψουμε. Κάποια στιγμή, σ’ αυτό το ρημαδο-κράτος, πρέπει να αποφασίσουμε να ξεχωρίσουμε το κοινωνικο-οικονομικό σύστημα από το πολιτικό. Το πολιτικό σύστημα, ανάλογα με την ιδεολογία που πρεσβεύει, παίρνει το σχετικό κοινωνικο-οικονομικό μοντέλο και το εφαρμόζει με γνώμονα τις αξίες του.

Σήμερα η οικονομική κρίση επέτεινε τη σύγχυση τόσο ανάμεσα στα πολιτικά συστήματα, όσο και στις υφιστάμενες τυπολογίες του κοινωνικού κράτους. Σε κάθε περίπτωση, όμως,  οποιοδήποτε κοινωνικό μοντέλο και αν επιλέξουμε (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Laaken, Βέλγιο 2001) πρέπει ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΑ να είναι:

• Κοινωνικά Επαρκές,
• Οικονομικά Βιώσιμο, δηλαδή δεν θα εξαντλείται εφ’ άπαξ σε μια γενιά. &
• Διοικητικά Εκσυγχρονισμένο προκειμένου να διαθέτει την απαιτούμενη Προσαρμοστικότητα, ώστε να μετατρέπονται οι προθέσεις, σε πράξεις και αποτελέσματα.

Αυτονόητο, επίσης, είναι ότι δεν μπορεί, για λόγους εντυπώσεων, να επιλέγουμε το ιδανικότερο κατά την άποψή μας μοντέλο, ενώ αυτό δεν εμπίπτει στην ιδεολογία του αντιστοίχου πολιτικού συστήματος. Η ιδεολογία φτιάχνει το οικονομικό-κοινωνικό πρόγραμμα και όχι το αντίθετο (Ρ. Σκιντέλσκι, Keynes: Επιστροφή στη Διδασκαλία του, 2012).

Τα τελευταία χρόνια η τυπολογία για την κατηγοριοποίηση του κράτους πρόνοιας δεν είναι απλώς μια ενδιαφέρουσα ακαδημαϊκή αναζήτηση, αλλά αποτελεί μια ζωντανή πρακτική στην χάραξη πολιτικής, μια αναζήτηση ενός τρόπου αντίδρασης στην παγκοσμιοποίηση, που μπορεί να συνδυάζει την κοινωνική πολιτική με την ανταγωνιστικότητα, παράλληλα με την εξελικτική - δυναμική της διάσταση (Πλ. Τήνιος 2005).

Ειδικότερα, στο πλαίσιο της Βρετανικής προεδρίας της ΕΕ τον Οκτώβριο του 2005 αποτυπώθηκε -  με εισήγηση του Βέλγου οικονομολόγου André Sapir - η ταξινόμηση των κοινωνικών κρατών σε 4 ομάδες με βάση την απασχόληση και τη μείωση φτώχειας, ως αποτέλεσμα κοινωνικών μεταβιβάσεων στην ΕΕ-15

Όπως φαίνεται οι χώρες εμπίπτουν σε 4 διακριτές ομάδες, οι οποίες εν πολλοίς αντιστοιχούν σε κοινωνικά μοντέλα (Πλ. Τήνιος 2005).

• Στις Σκανδιναβικές χώρες, όπου υπάρχει μεγάλη μείωση της φτώχειας με υψηλή απασχόληση.
• Στις Αγγλοσαξωνικές χώρες, όπου υπάρχει μεν υψηλή απασχόληση αλλά με αυξημένη φτώχεια.
• Στις Κεντροευρωπαϊκές χώρες, όπου υπάρχει μεν επιτυχία στην καταπολέμηση της φτώχειας, αλλά χαμηλή απασχόληση. Η τελευταία θέτει σε αμφισβήτηση το κατά πόσον αυτή η κοινωνική πολιτική θα μπορεί να χρηματοδοτηθεί στο μέλλον (πρόβλημα βιωσιμότητας).
• Στον  Ευρωπαϊκό νότο, ο οποίος έχει τόσο χαμηλή απασχόληση, όσο και χαμηλές επιδόσεις κατά της φτώχειας.

Αν θεωρήσουμε ότι η απασχόληση αντιστοιχεί σε επιδόσεις οικονομικής αποτελεσματικότητας και η μείωση της φτώχειας στην κοινωνική δικαιοσύνη, τότε οι επιδόσεις των τεσσάρων μοντέλων κατατάσσονται ως εξής :

		ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
		Χαμηλή	Υψηλή
		Κεντροευρωπαϊκό	Σκανδιναβικό
ΙΣΟΤΗΤΑ - ΣΥΝΟΧΗ	Υψηλή
		Μεσογειακό	Αγγλοσαξωνικό
	Χαμηλή

Σχηματικά φαίνεται ότι το Σκανδιναβικό μοντέλο μπορεί να συμβιβάσει και τους δύο στόχους επιτυχώς. Το Αγγλοσαξωνικό φαίνεται να θυσιάζει την κοινωνική συνοχή για χάρη της οικονομικής αποτελεσματικότητας. Το Κεντροευρωπαϊκό μοντέλο κάνει την αντίστροφη επιλογή, η οποία όμως είναι αμφίβολο αν είναι βιώσιμη σε βάθος χρόνου. Το Μεσογειακό μοντέλο διαπρέπει, μη επιτυγχάνοντας να επιτύχει ούτε τον στόχο της αποτελεσματικότητας, ούτε της κοινωνικής συνοχής. Από την ανάλυση του Sapir προκύπτει ότι αν κάποιες χώρες έχουν λόγο να αναζητούν μεταρρυθμίσεις, αυτές είναι οι Μεσογειακές (Πλ. Τήνιος 2005).

Ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα εφαρμογής των μοντέλων είναι η μέριμνα  των μικρών παιδιών. Στο Αγγλοσαξωνικό μοντέλο είναι μια υπηρεσία που την παρέχει η αγορά (π.χ. ιδιωτικοί βρεφονηπιακοί σταθμοί), στο Σκανδιναβικό οι δημόσιες υπηρεσίες, στο Κεντροευρωπαϊκό οι δημόσιες υπηρεσίες (τουλάχιστον για όσους δικαιούνται την παροχή) και στην Μεσόγειο – ειδικά στην Ελλάδα - την αναλαμβάνουν οι … γιαγιάδες!

Άλλο ένα παράδειγμα είναι οι σπουδές. Στο Αγγλοσαξωνικό μοντέλο μπορεί κάποιος νέος να πάρει δάνειο με πολύ ευνοϊκούς όρους, για να χρηματοδοτήσει τις σπουδές του και να το αποπληρώσει στη συνέχεια με τη δουλειά του. Στο Σκανδιναβικό μοντέλο το κράτος παρέχει πλήρως όλες τις υπηρεσίες εκπαίδευσης στέγασης διατροφής κ.λ.π. Στη «χώρα της φαιδράς πορτοκαλέας»  «καθαρίζει» … η οικογένεια!

Στην Ελλάδα σήμερα δεν υπάρχει ούτε καλό κράτος, ούτε καλή αγορά και η οικογένεια … κλείνει τρύπες. Ο δημόσιος τομέας χαρακτηρίζεται από συγκεντρωτισμό και λειτουργική απαξίωση, ενώ ο ιδιωτικός τομέας συντηρεί τα σκάνδαλα & τη διαφθορά,  πάντα σε βάρος του «λαουτζίκου». Εκτιμώ, ότι είναι αδήριτη ανάγκη να ανοίξει ο δημόσιος διάλογος με σοβαρότητα, ρεαλισμό χωρίς ιδεοληψίες και μεγάλα ψεύτικα λόγια σχετικά με την κοινωνικοοικονομική μας χρεωκοπία (που ξεκινάει από την αδιαφορία για το πολιτικό ήθος και καταλήγει στην επικίνδυνη απάθεια των πολιτών). Επί τέλους, όμως, πρέπει να αποφασίσουμε ΑΜΕΣΑ τι … σκ@τ@ κράτος θέλουμε, για να φορέσουμε και το αντίστοιχο κοινωνικό …. «κουστούμι», Εδώ που φτάσαμε, δυστυχώς, δεν υπάρχει πλέον χρόνος για άγονες συγκρούσεις και κατασπατάληση πολύτιμων δυνάμεων.